Odpowiedzialność za sztuczną inteligencję – co zmieni projekt dyrektywy 2022/496?

Czy w razie szkody spowodowanej przez system sztucznej inteligencji ofiara ma dziś realne szanse na odszkodowanie? Jak udowodnić związek między działaniem algorytmu a negatywnym skutkiem, skoro same systemy AI pozostają w dużej mierze nieprzejrzyste? Czy rozwój nowych technologii oznacza, że odpowiedzialność za nie będzie rozmyta, a poszkodowani pozostaną bez ochrony? Na te pytania stara się odpowiedzieć projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dostosowania zasad odpowiedzialności cywilnej do sztucznej inteligencji, zaprezentowany przez Komisję Europejską.

Nowe przepisy mają wyrównać szanse ofiar, które do tej pory często przegrywały nie dlatego, że ich roszczenia były bezzasadne, lecz dlatego, że nie były w stanie sprostać wygórowanym wymaganiom dowodowym. Dyrektywa wprowadza domniemanie związku przyczynowego. Jeśli poszkodowany wykaże winę podmiotu odpowiedzialnego i prawdopodobny związek działania AI ze szkodą, sąd będzie mógł przyjąć, że rzeczywiście szkoda powstała z tego powodu. Przedsiębiorca nadal będzie mógł obalić to domniemanie, co chroni go przed automatycznym przypisywaniem winy.

Równie istotne jest prawo dostępu do informacji. Poszkodowani uzyskają możliwość żądania od sądu nakazu ujawnienia danych dotyczących funkcjonowania systemów wysokiego ryzyka. Dzięki temu łatwiej będzie zidentyfikować sprawcę szkody i zrozumieć, co faktycznie się wydarzyło. Jednocześnie dyrektywa przewiduje mechanizmy ochrony tajemnic przedsiębiorstwa, tak aby prawo do odszkodowania nie stało się pretekstem do nadużyć.

Czy jednak nowe przepisy zahamują rozwój innowacji? Komisja Europejska wybrała rozwiązanie kompromisowe. Nie odwraca ciężaru dowodu w całości, lecz wprowadza domniemania wzruszalne, co zmniejsza ryzyko paraliżowania przedsiębiorstw. Dzięki temu sektor AI zyskuje przewidywalność, a ofiary realne narzędzie do dochodzenia roszczeń.

Projekt czeka jeszcze na prace w Parlamencie Europejskim i Radzie. Po pięciu latach od wejścia w życie Komisja ma ocenić, czy konieczne jest dalsze wzmocnienie ochrony, na przykład poprzez wprowadzenie odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Ostateczny kształt regulacji dopiero się wyłoni, ale już teraz widać, że jej przyjęcie może stać się punktem zwrotnym.

Nowa dyrektywa odpowiada zatem na obawy potencjalnych ofiar, które pytają, czy w zderzeniu z technologią mają jakąkolwiek szansę na sprawiedliwość. Odpowiada też przedsiębiorcom, którzy chcą wiedzieć, jakie reguły będą obowiązywać i jak przygotować się na ryzyka. I wreszcie odpowiada wszystkim, którzy zastanawiają się, czy Europa potrafi chronić jednostkę, nie rezygnując jednocześnie z innowacyjności.